بانکداری الکترونیک یا برخط یا اینترنتی، عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین شعبهای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سختافزاری و نرمافزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ ساعته) از طریق کانالهای ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
به عبارت دیگر بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوریهای پیشرفته نرمافزاری و سختافزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست.
به مشتریان اجازه میدهد تا معاملات اقتصادی را در یک وبسایت امن به طرقی مثل کارهای خرده بانکی یا بانک مجازی، موسسه مالی و اعتباری یا شرکتهای ساخت و ساز انجام دهند.
مولر (۲۰۰۸)، بانکداری الکترونیک را استفاده بانکها از اینترنت برای ارائه خدمات بانکی به مشتریان و استفاده مشتریان از اینترنت برای ساماندهی، کنترل و انجام تراکنش بر روی حسابهای بانکی خود تعریف میکند.با این حال، برخی از صاحبنظران تعریف کلی تری ارائه کردهاند و استفاده از سایر ابزارها و کانالهای الکترونیک نظیر تلفن همراه، تلفن و تلویزیون دیجیتال به منظور اطلاعرسانی، ایجاد ارتباط و انجام تراکنش بانکی را نیز مشمول تعریف بانکداری الکترونیک دانستهاند. مهمترین کانالهای بانکداری الکترونیک عبارتند از:
- رایانههای شخصی
- کیوسک
- شبکههای مدیریت یافته
- تلفن ثابت و همراه
- دستگاههای خودپرداز
- پایانههای فروش
پول الکترونیک، برای نخستین بار در سال ۱۹۱۸ در کشور آمریکا توسط بانکهایفدرال رزرو (Federal Reserve Banks) مورد استفاده قرار گرفت. این بانکها، پرداخت و انتقال وجوه را با استفاده از تلگراف در دستور کار خود قرار دادند. این بانک بعدها با توسعه موسسات تهاتری خودکار (در سال ۱۹۷۲)، زمینه استفاده گسترده از پول الکترونیک را فراهم کرد.
اولین تجربه ساخت دستگاه خودپرداز به سال ۱۹۳۹ برمیگردد. این دستگاه که توسط سه مخترع به نامهای لاتر، جرج و سیمجیان ساخته شد، مورد توجه بانکها و سازمانها قرار نگرفت. با وجود این تجربه ناموفق، سه مخترع دیگر با نامهای دان وتزل، تام بارنز و جرج چستین در سال ۱۹۶۸، ساخت دستگاه خودپرداز را با مفهومی جدید آغاز کردند. ساخت اولین نمونه آنها، پنج میلیون دلار هزینه در بر داشت. محصول این پروژه در سال۱۹۷۳ به عنوان اولین دستگاه خودپرداز در بانک کمیکال (Chemical Bank) در شهر نیویورک نصب شد. اولین نسل از دستگاههای خودپرداز، به صورت آفلاین کار میکردند و پول به صورت خودکار از حساب مشتریان کسر نمیشد. بنابراین فقط مشتریان ویژهای که از اعتبار خاصی برخوردار بودند، مجاز به استفاده از این دستگاهها بودند.[۳]
منادی سرویسهای بانکداری خانگی مدرن سرویسهای بانکداری از راه دور از طریق رسانههای الکترونیکی در اوایل دهه هشتاد بودند. در اواخر دهه هشتاد کلمه آنلاین محبوب شد و به استفاده از یک پایانه، صفحه کلید، و صفحه نمایش برای دسترسی به سیستم بانکی از طریق یک خط تلفناطلاق میشد. کلمه بانکداری خانگی همچنین میتواند به استفاده از یک صفحه کلید کوچک عددی برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به وسیله دستورالعملهایی برای بانک اطلاق شود. سرویسهای آنلاین در سال ۱۹۸۱ در نیویورک شروع به کار کردند زمانی که چهار بانک بزرگ شهر سرویسهای بانکداری خانگی را به وسیله سیستم ویدئوتکس (Videotex) ارائه کردند. به دلیل شکست تجاری تکنولوژی videotext این سرویسهای بانکداری هرگز محبوب نشد به جز در فرانسه –جایی که استفاده از videotext به وسیله شرکت telecom تامین مالی میشد- و انگلستان – که سیستم prestel استفاده میشد. اولین سرویسهای بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به وسیله شرکت ساخت و ساز ناتینگهام (NBS) در سال ۱۹۸۳ پایه ریزی شد. سیستمی که استفاده میشد بر پایهٔ سیستم prestel انگلیسی بود و از یک رایانه – مثل BBC Micro- یا صفحه کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده میکرد. این سیستم (که ارتباط خانگی-homelink- نامیده میشد) مشاهده آنلاین صورتحسابها، انتقالات بانکی و پرداخت قبوض را ممکن میساخت. برای انجام انتقال بانکی یا پرداخت قبوض، باید یک دستورالعمل نوشته شده حاوی جزئیات دریافت کننده موردنظر به NBS فرستاده شود و آنجا اطلاعات وارد سیستم homelink شود. اغلب دریافت کنندگان، شرکتهای گاز و برق و تلفن و حسابهایی در بانکهای دیگر بودند. اطلاعات پرداخت انجام شده از طریق Prestel توسط دارنده حساب وارد سیستم NBS میشود. یک چک توسط NBS برای دریافت کننده وجه فرستاده میشود و یک اطلاعیه حاوی جزئیات پرداخت نیز برای دارنده حساب فرستاده میشود. سیستم BACS بعدها برای انتقال مستقیم مستقیم پرداختی ابداع و استفاده شد. موسسه اعتباری فدرال استنفورد اولین موسسهای بود که در اکتبر سال ۱۹۹۴ سرویسهای بانکداری اینترتی را به همه اعضای خود ارائه کرد.